II. TỔ CHỨC KINH TẾ CỦA MỘT NỀN KINH TẾ HỖN HỢP
1. Ba chức năng cơ bản của một nền kinh tế
– Tất cả các nền kinh tế quốc dân đều phải thực hiện ba chức năng cơ bản sau:
– Sản xuất ra những hàng hóa và dịch vụ nào, với số lượng bao nhiêu. Cơ sở của chức năng này là sự khan hiếm nguồn lực so với nhu cầu của xã hội. Nếu một nước có số lượng không hạn chế các nguồn lực kinh tế, thì không cần phải giải quyết vấn đề là xem sản xuất cái gì, tức là không có nhu cầu sản xuất đúng những thứ cần thiết hay những thứ mà mọi người muốn có. Nhiệm vụ chủ yếu mà bất kỳ nền kinh tế nào cũng cần phải giải quyết là, giảm đến mức tối thiểu sự lăng phí trong việc sản xuất ra những sản phẩm không cần thiết và tăng cường đến mức tối đa việc sản xuất ra những sản phẩm cần thiết.
– Các hàng hóa và dịch vụ được sản xuất ra như thế nào. Việc lựa chọn đúng đắn vấn đề này thông thường cũng đồng nghĩa với việc sử dụng số lượng đầu vào ít nhất để sản xuất ra một số lượng sản phẩm nhất định.
– Hàng hóa và dịch vụ được sản xuất cho ai hay sản phẩm quốc dân được phân chia như thế nào cho các thành viên của xã hội.
Ba văn để nêu trên là những chức năng mà bất kỳ nền kinh tế nào cũng phải thực hiện, bất kể hình thức hay trình độ phát triển của nó như thế nào. Tất cả những chức năng này đều mang tính lựa chọn, bởi vì các nguồn lực cần thiết để sản xuất ra sản phẩm đều khan hiếm. Cơ sở cho sự lựa chọn này được thực hiện là:
– Tồn tại những cách sử dụng khác nhau các nguồn lực trong việc sản xuất ra những sản phẩm khác nhau.
– Tón tại các phương pháp khác nhau để sản xuất ra một sản phẩm cụ thể.
– Tồn tại các phương pháp khác nhau để phân phối các hàng hóa và thu nhập cho các thành viên của xã hội.
Những cách thức để giải quyết ba vấn đề cơ bản nêu trên trong một nước cụ thể sẽ tùy thuộc vào lịch sử, hệ tư tưởng và chính sách của nước này.
2. Tổ chức kinh tế của nền kinh tế hỗn hợp
Các hệ thống kinh tế khác nhau có những cách tổ chức kinh tế khác nhau để thực hiện ba chức năng cơ bản của nền kinh tế. Lịch sử phát triển của loài người cho thấy có các kiểu tổ chức sau:
– Nền kinh tế tập quán truyền thống: Kiểu tổ chức tập quán truyền thống hay bản năng đã tồn tại dưới thời công xã nguyên thủy. Trong xã hội này, các vấn đề sản xuất cái gì, như thế nào và cho ai được quyết định theo tập quán truyền thống, được truyền từ thế hệ trước sang thế hệ sau.
– Nền kinh tế chỉ huy (hay kế hoạch hóa tập trung). Nên kinh tế chỉ huy là nên kinh tế, trong đó chính phủ ra mọi quyết định về sản xuất và phân phối. Vấn đề sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào và sản xuất cho ai đều được thực hiện theo những kế hoạch tập trung thống nhất của nhà nước.
– Nền kinh tế thị trường: Trong nền kinh tế này, 3 chức năng cơ bản của nền kinh tế được thực hiện thông qua cơ chế thị trường, trong đó cá nhân người tiêu dùng và doanh nghiệp tác động lẫn nhau trên thị trường để xác định một hệ thống giá cả thị trường, lợi nhuận, thu nhập… Các doanh nghiệp sẽ sản xuất những mặt hàng (cái gì) đem lại lợi nhuận cao nhất, bằng những kỹ thuật sản xuất rẻ nhất (như thế nào) và tiêu dùng của các hộ gia đình (cho ai) được xác định bởi số lượng tiến công có được nhờ lao động và lợi tức thu được, nhờ sở hữu tài sản của mình.
– Nền kinh tế hỗn hợp: Các hệ thống kinh tế hiện đại ngày nay không mang những hình thức thuần túy nêu trên, mà kết hợp các nhân tố thị trường, chỉ huy và truyền thống, hay gọi là nền kinh tế hỗn hợp. Trong nền kinh tế hỗn hợp, các thế chế công cộng và tư nhân đều kiểm soát kinh tế. Thế chế tư nhân kiểm soát thông qua bàn tay vô hình của cơ chế kinh tế thị trường, còn thể chế công cộng kiểm soát bằng những mệnh lệnh và những chính sách nhằm kích thích về tài chính và tiên tệ của Chính phủ… Để phân tích một cách cụ thể hơn vai trò của các thể chế này, các nhà kinh tế đã chia tất cả các tác nhân trong nền kinh tế hỗn hợp thành 4 nhóm, nhằm giải thích hành vi và phương thức thực hiện các. chức năng chủ yếu của từng nhóm. Sau đây là những đặc điểm chủ yếu của từng nhóm người này trong nền kinh tế hỗn hợp :
+ Người tiêu dùng
Người tiêu dùng là tất cả các cá nhân và hó gia đình, họ mua hàng hóa và dịch vụ để thỏa mãn những nhu câu thực phẩm, quần áo, dịch vụ đi lại. Những hàng hóa này được gọi là hàng tiêu dùng, vì chúng được cá nhân và gia đình tiêu dùng cho đời sống. Cân phân biệt hàng tiêu dùng với hàng tư bản (máy móc. nhà máy, đường xe lửa) là những hàng hóa được sử dụng để sản xuất ra những hàng hóa khác và thường được Chính phủ và các nhà doanh nghiệp mua.
Người tiêu dùng có ảnh hưởng rất lớn đối với quyết định về việc sản xuất cái gì trong nền kinh tế, vì họ mua và tiêu dung phần lớn sản phẩm của nền kinh tế Mặc dù người tiêu dùng trong nên kinh tế không gặp gỡ và thống nhất với nhau trong việc quyết định xem nên mua cái gì, nhưng người ta vẫn thấy rằng hành vì của họ bị thúc đẩy bởi một số yếu tố chung nào đó và do vậy có thể dự báo với độ tin cậy nhất định hành vi mua hàng của họ.
