CHƯƠNG II. NỘI DUNG VÕ THỂ DỤC CỔ TRUYỀN
1. TÂM SINH LÍ VẬN ĐỘNG, NHẬN THỨC VÀ ỨNG DỤNG
Con người muốn hoạt động phải cảm thụ thế giới xung quanh qua các giác quan và nhận thức. Việc rèn luyện và hiểu biết các cơ quan thụ cảm sẽ giúp ta ứng xử chính xác, linh hoạt hơn.
Nhận thức về thế giới xung quanh: Ngay từ những ngày đầu tiên khi sinh ra, con người bắt đầu có nhận thức về thế giới xung quanh. Bắt đầu bằng những cảm thụ thị giác, mắt nhận hình ảnh và truyền tín hiệu lên não bộ, các giác quan khác cũng liên tiếp cho ta các thông tin khác nhau về môi trường xung quanh. Sau khi được não bộ tổng hợp, những thông tin này được ghi nhớ như những kinh nghiệm về sự tồn tại của sự vật khách quan, mỗi khi gặp lại hình ảnh tương tự sẽ cho ta cảm giác về hình ảnh và tính chất của các sự vật đó.
Hiểu biết về thế giới khách quan còn được bổ sung bởi các kiến thức khoa học, tuy là những thông tin gián tiếp, nhưng vẫn mở rộng quan niệm cho chúng ta về thế giới xung quanh. Độ tin cậy của chúng ta về sự vật và hiện tượng hoàn toàn khác nhau, tuỳ thuộc vào mỗi người và thông tin thu được. Thí dụ: ta cùng lúc vừa nhìn thấy, sờ thấy và ngửi thấy một sự vật thì mức độ cảm nhận của chúng ta về sự vật đó sẽ cao hơn so với trường hợp chỉ nhìn thấy.
Các cơ quan thụ cảm: Ta thường nói về 5 giác quan, có người cho rằng ta có 6 giác quan, hay 6 cơ quan thụ cảm. Chức năng của các cơ quan thụ cảm là nhận biết các kích thích của môi trường tác động vào cơ thể và truyền về não bộ dưới dạng các xung động thần kinh.
Các cơ quan thụ cảm ngoại vi: Cho ta thông tin về tác động từ thế giới bên ngoài nhờ thị giác (mắt), thính giác (tai), xúc giác (tay, da), khứu giác (mũi), vị giác (lưỡi) v.v…
Các cơ quan thụ cảm bản thể: Cho thông tin về các trạng thái cơ (trương lực cơ), khớp (góc khớp, vị trí của hệ thống vận động), gân (trạng thái căng trùng của gân), tiền đình (thăng bằng: nhận biết gia tốc chuyển động và trạng thái quay của cơ thể).
Các cơ quan nội cảm: Cho thông tin về hoạt động của cơ quan nội tạng: no, đói, dau đớn, khoan khoái, bài tiết, ngạt thở…, Thiếu các cơ quan này ta không có thông tin về trạng thái hoạt động của cơ thể, dễ dàng mắc bệnh do thiếu ý thức bảo vệ cơ thể khi hoạt động quá tải cũng như khi bị tác động từ phía bên ngoài.
Tất cả các cơ quan thụ cảm này đều tham gia trực tiếp hay gián tiếp vào quá trình vận động.
Tính chất của các cơ quan thụ cảm: Điều chung nhất cho các cơ quan thụ cảm, các giác quan, là chúng chỉ đem đến cho ta thông tin về biến đổi các kích thích, chứ không phải bản thân cường độ của các kích thích đó. Tính chất này không những đúng với tất cả các giác quan, mà còn định hình cho trạng thái tâm lí của chúng ta: cảm giác giầu nghèo, sướng khổ đều là cảm giác so sánh với trạng thái trước đó, hoặc so với xung quanh. Những cặp phạm trù mang tính đối lập (nhị nguyên, âm dương) trong ngôn ngữ cần được hiểu rõ và vượt qua (siêu việt) vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến tinh thần mạnh khoẻ, mà nguyên nhân sâu xa lại bắt nguồn từ tâm sinh lí của chúng ta.
Thị giác vận động: Để hiểu rõ hơn các khái niệm trừu tượng trên, chúng ta hãy tìm hiểu tính chất của mắt, là cơ quan thụ cảm đem lại cho chúng ta nhiều thông tin nhất, nhưng cũng gây cho ta nhiều ảo giác. Trong điều kiện được chiếu sáng thích hợp, hình ảnh của vật được hội tụ lên võng mạc được tế bào hình que và hình nón hấp thụ. Tín hiệu thị giác truyền lên não bộ được so sánh với các kinh nghiệm đã qua để nhận dạng, trước khi ra quyết định về hành vi đáp ứng.
Hình ảnh trên võng mạc là lộn ngược, nhưng ngay từ bé, do va chạm, sờ mó vào đồ vật và ngoái cổ theo chuyển động của vật thể, cảm nhận của ta vẫn cùng chiều như hiện thực khách quan. Có nhóm tình nguyện đeo thử một loại kính đảo ảnh đặc biệt để hình ảnh trên võng mạc cùng chiều với vật thể, thì lúc đầu thấy trời đất quay cuồng, mọi vật đều đảo ngược, nhưng sau mộttuần, lại thấy bình thường do liên tục được va chạm với xung quanh.
Sau khi bỏ kính ra, hiện tượng ngược ảnh lại xảy ra. Như vậy, chính những mối liên hệ ngược đã giúp chúng ta điều chỉnh hành vi cho phù hợp với thế giới khách quan. Nhờ những thông tin tổng hợp này (về hình ảnh, âm thanh, mùi vị, nóng lạnh, gồ ghề, các trạng thái cơ khớp, thăng bằng..) mà ta hoạt động, đi lại và sống được một cách an toàn.
Quá trình thu nhận thông tin của con người hiện chưa thể đánh giá được đầy đủ, thí dụ thông tin thị giác và thính giác truyền về não mất khoảng thời gian trung bình là 100 mili giây, nghĩa là ta nhìn sai vị trícủa một chiếc xe chạy với vận tốc 72 km/giờ là 2m. Lệnh điều khiển từ não ra tay mất thêm 200 mili giây nữa, nên khi thấy một chiếc xe cách 6m đâm vào ta thì ta không thể tránh kịp. Trong bóng tối, thời gian truyền tín hiệu thị giác tăng thêm 50-100 mili giây nữa nên khoảng cách nguy hiểm cũng tăng lên.
Muốn định vị được khoảng cách hay muốn có hình ảnh không gian 3 chiều ta phải nhìn bằng hai mắt. Nếu nhắm một mắt ta sẽ không có khả năng phân biệt được xa, gần và khi đi lại rất dễ bị tai nạn.
