CÂY ĐIỀU (Anacardium occidentale)
Cây điều (còn gọi là cây đào lộn hột) là cây nhiệt đới, nguồn gốc ở Brazil, hiện nay ở đây vẫn còn những vùng điều tự nhiên rộng lớn. Người Bồ Đào Nha là những người đầu tiên đưa cây điều từ Brazil tới châu Á và châu Phi. Ấn Độ trồng điều từ giữa thế kỷ XVI.
Ngày nay trên thế giới cây điều đã được trồng trên một vùng rộng lớn trong phạm vi từ vĩ tuyến 30° Nam đến 30° Bác và trở thành một cây có giá trị kinh tế lớn Những nước trống điều nhiều là Ân Độ, Brazil,Mozambique, Tanzania, Kenya. Năm 1997 sản lượng nhân điều xuất khẩu của những nước trồng điều khoảng 147.000 tấn, trong đó Ấn Độ 720.000 tán, Brazil 40.000 tấn.
Quả điều là loại quả rất giá trị, ngày càng được sử dụng nhiều. Hạt điều là loại hạt ăn được, trong đó hàm lượng các chất đạm, chất béo, đường, bột khá cao, ngoài ra còn có nhiều loại vitamin, axit amin và các chất khoáng rất cần cho sức khỏe con người. Trong hạt điều, hàm lượng chất đạm từ 18-20%, chất béo 45 – 48%, chất đường 6 – 7%.
Chất đạm trong hạt điều tương đương đậu nành và đậu phộng (lạc) về số lượng nhưng về chất lượng thì khá cao, tương đương với đạm trong sữa, trừng và thịt. Trong hạt điều, các chất béo chưa bão hòa chiếm tỉ lệ cao, có tác động điều hòa và làm giảm lượng Cholesteron trong máu giúp tránh được các bệnh về tim mạch. Các vitamin có trong hạt điều gồm B1, B, D, E, PP. đặc biệt vitamin B, giúp cho việc ăn ngon và hoạt động của hệ thống thán kinh.
Ép nguội nhân điều được khoảng 40% dầu, về số lượng vượt hơn cả dầu đậu nành, dầu ô liu, dấu bắp. Khô dầu cũng có giá trị dinh dưỡng cao, dùng làm thức ăn gia súc rất tốt.
Hạt điều phần lớn để sản xuất Snack, phó biết ở dạng nhân điều rang, kẹo điều và choco-late.
Quả điều cũng là một loại thực phẩm tốt, thơm ngọt, dễ tiêu hóa. Quả điều giàu chất khoáng và các vitamin C, B, B, PP đặc biệt vitamin C nhiều gấp 5 lần trong quả chanh. Nước ép quả điều tươi chứa 10,0 10,5% đường và 0,35% axít, độ Brix từ 12 – 14. Nhược điểm của quả điều là có vị chát do có tanin. Tuy vậy có thể khử chát ngay từ quả hoặc nước ép bằng nhiều phương pháp.
Quả điều dùng làm thực phẩm khá đa dạng như ăn tươi hoặc chế biến nước uống, rượu, mứt, keo.
Quả và hạt điều còn có tác dụng chữa trị một số bệnh như giảm đau, lợi tiểu, viêm phổ quản, tiêu chảy, nhiễm trùng da
Trong sản xuất nông nghiệp và thị trường tiêu thụ thế giới, quả điều có thể là một loại quả cạnh tranh với nhiều loại quả nhiệt đới khác như xoài, dừa, đu đủ
Ở Việt Nam cây điều có thể đã được đưa vào trồng ở miền Nam khoảng 200 năm nay. Trước đây chỉ trồng lẽ tẻ quanh nhà để lấy quả ăn tươivà bóng mát. Từ sau năm 1975, cây điều được chọn là loại cây để trống lại rừng bị phá hại trong chiến tranh ở các tỉnh phía Nam. Tuy vậy. từ đầu những năm 1980, việc khai thác tiếm năng kinh tế to lớn của cây điều ở nước ta mới thực sự được chú ý. Nhiều nông trường trống điều được thành lập.
Người dân cũng được khuyến khích trồng điều. Cơ sở chế biến hạt điều cũng xuất hiện ngày càng nhiều và đã trở thành một ngành công nghiệp mới ở nước ta. Năm 1997, diện tích trồng điều cả nước khoảng 250.000 ha, trong đó nhiều nhất là vùng Đông Nam bộ (149.000 ha), sau đó là Duyên hải Nam Trung bộ (61.000 ha), còn lại là Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long.
Sản lượng hạt điều thô khoảng 140.000 tấn, xuất khẩu 33.000 tấn nhân. Thị trường tiêu thụ chủ yếu là Trung Quốc, Mỹ, Úc, sau đó là các nước châu Âu, Nhật, Canada, Hồng Kông. Cây điều đang có chiều hướng phát triển nhanh và trở thành mặt hàng xuất khẩu quan trọng của nước ta.
Hàng năm cây điều ra hoa rộ vào đầu mùa khô, tháng 12 – 1 và thu hoạch vào đầu mùa mưa, tháng 4-5. Trồng cây con bằng hạt hoặc ghép chỉ sau 4 – 5 năm là được thu hoạch quả.
I. ĐẶC TÍNH
1. Đặc tính thực vật học
– Thân: Cây điều là loại cây thân gỗ, cao 8 12 m, đường kính tán cây 10-12 m, nơi đất tốt và khí hậu thích hợp có thể cao tới 20 m.
Thân cây phân cảnh sớm, có thể ngay từ gốc. Số lượng cành sơ cấp và thứ cấp khá nhiều. Gỗ tương đối mềm và nhẹ.
– Rễ: Cây điều có cả rễ cọc và rễ ngang. Rõ cọc ăn sâu tới 5 m, rẽ ngang ăn rộng tới 6 m. Do bộ rễ phát triển mạnh nên cây điều có thể ra hoa kết quả trong suốt mùa khô dài 5-6 tháng.
Lá: Lá điều là loại là đơn, mọc so le, thường tập trung ở đầu cành. Lá hình trứng, đuôi lá nhọn, dài 15 – 20 cm, rộng 8 – 12 cm, khi già có màu xanh thẩm, nhấn bóng. Tán là điều thường xanh quanh năm.
Hoa: Hàng năm cây điều ra hoa vào khoảng thời gian cuối mùa mưa đến đầu mùa khô (tháng 11-2).
Hoa trổ ở đầu cảnh thành từng chùm, gồm hoa đực và hoa lưỡng tính. Trong một chùm có tới hàng ngàn hoa, trong đó hoa đực chiếm tới 90%. Theo Bigger, tỉ lệ giữa hơn lương tính và
hoa đực trung bình là 1:6 và số hoa lưỡng tính đậu quả cho tới chín chỉ khoảng 10%.
Bao hoa có 5 cảnh đều nhau, các nhị đực chỉ có 12 nhị lớn là hữu thụ còn các nhị khác đều bất thụ. Nhụy hoa đực, nhụy cái thui đi còn ở hoa lưỡng tính thì có nhụy lớn. Vòi nhụy thường cao hơn nhị đực lớn, vì vậy mà sự thụ phấn bị hạn chế.
Hoa điều nở từ sáng sớm, tới trưa thì héo dần. Trong một chùm hoa thường chỉ có 5-6 hoa nở trong một ngày. Hoa có thể tự thụ phấn và nhờ côn trùng, gió. Vào những giờ nóng trong ngày khả năng tự thụ phấn tương đối cao. Hoa điều rất nhạy cảm với mưa gió, ở thời kỳ hoa nở mà gặp mưa gió lớn thì sự nở hoa và thụ phẩn bị ảnh hưởng rất lớn.
– Quả: Sau khi được thụ phấn thì noãn nở thành hạt (nhân), bầu thì chuyển thành vỏ hạt.
