CÂY TÁO (Ziziphus mauritiana)
Cây táo trình bày trong sách này là cây táo ta (còn gọi là táo gai), khác với táo tây (còn gọi là bom).
Táo là cây ăn quả nhiệt đới có nguồn gốc ở châu Phi. Táo được trồng chủ yếu ở nhiều nước xứ nóng của châu Phi, Ân Độ, Trung Quốc, các nước vùng Địa Trung Hải, Trung Á, Việt Nam và các nước Đông Nam Á. Ở Trung Quốc, cây táo trồng tới vĩ độ 44° Bắc (Thẩm Dương), cách đây tới 3000 năm, người ta đã mô tả 11 giống táo.
Tuy không được trao đổi nhiều trên thị trường thế giới nhưng trong đời sống táo là một loại quả tốt. Về giá trị dinh dưỡng, quả táo chứa nhiều đường và bột, cung cấp khá nhiều calo (100 g thịt táo tươi cho trung bình 100 calo, khi sấy khô cho 300 calo). Ngoài ra táo còn chứa nhiều chất khoáng và vitamin cần thiết như sắt, canxi, vitamin A và C. Thịt táo trắng, giòn, có vị ngọt pha chua, mùi thơm.
Quả táo có thể ăn tươi hoặc sấy khô, chế biến thành nước giải khát, rượu, làm mứt. Táo còn là vị thuốc dùng khá phổ biến trong đông y, có tác dụng bổ huyết, mạnh gân, tăng hoạt động của dạ dày.
Hoa táo có nhiều mật, làm nơi nuôi ong rất tốt, chất lượng mặt không kém hoa nhăn, vải.
Cây táo lại có tính thích ứng rộng rãi, trồng ở nhiều vùng khí hậu và nhiều loại đất, kể cả đất xấu. Cây táo lại dễ tạo giống, mau cho quả (chỉ 1 – 2 năm), tuổi thọ tương đối dài (tới 40-50 năm), kỹ thuật canh tác dễ dàng. Cây táo được trống rất phổ biến, ở nông thôn miền Bắc nước ta phần lớn các gia đình đều có cây táo. Táo đã trở thành một loại quả dân gian. Một số vùng trống táo tập trung lâu đời như Thiện Phiến. (Hưng Yên), Gia Lộc (Hải Dương). Miền Nam trồng nhiều ở các tỉnh Tiền Giang, Đồng Tháp, Bạc Liêu.
Ở miền Bắc hàng năm táo ra hoa nhiều từ tháng 69, có quả từ tháng 11 2. Ở miền Nam, táo có thể ra hoa quanh năm, cứ sau khi đốn cành khoảng 1-2 tháng thì ra hoa, thường có 2 đợt hơn vào tháng 2 – 3 và 9 – 10.
I. ĐẶC TÍNH
1. Đặc tính thực vật học
Cây táo trồng ở nước ta hiện nay thuộc loài táo Ấn Độ, họ táo ta (Phamnaceae).
Táo là loại cây thân gỗ, các giống cũ trồng lâu năm trong vườn nhà có cây cao trên 10 m, các giống táo mới và dùng kỹ thuật đốn nên cây táo chỉ cao 2-3 m. Cành có gai hoặc không gai.
Lá đơn, mọc cách, hình bầu dục hơi tròn, đuôi là nhọn, mặt dưới là có lớp lông mịn màu nâu nhạt, các gân lá nổi rõ.
Hoa nhỏ màu vàng nhạt, mọc thành chùm ở giữa và đầu cành. Táo là loài cây dị hoa thụ phấn.
Quả tròn, nhỏ, đường kính 3-5 cm, trọng lượng 15 – 25 g/quả, vỏ mỏng, nhẫn bóng và dính liền với phần thịt, khi chín có màu vàng nhạt. Trong mỗi quả có một hạt. Hạt táo có vô rất cứng sắn sùi.
Rẻ táo phát triển mạnh, cả bề sâu và bề rộng, có thể ăn xa gấp 5-6 lần đường kính tán cây và ở độ sâu tới trên 1 m, cây rất vững chắc có thể trồng làm cây chắn gió.
Cây táo cũng có đặc tính rụng là mùa đông. sang xuân này chổi và bắt đầu sinh trưởng mạnh. Cành táo rất mau già sau khi đã ra hoa, vì vậy hàng năm cần phải đốn.
2. Yêu cầu điều kiện sinh thái
a. Khí hậu: Các giống táo ở ta đều thuộc loài táo Ấn Độ, thích hợp ở vùng khí hậu nhiệt đới và á nhiệt đới, nóng và ẩm. Khả năng chịu hạn và úng đều khá do bộ rễ phát triển rộng và sâu. Sức chịu gió bão cũng khá tốt.
Táo là cây ưa ánh sáng, phải trồng nơi không có bóng râm. Nhiệt độ thích hợp 22 -32°C.
b. Đất
Táo trồng được trên nhiều loại đất, chịu được các loại đất chua, đất mặn, đất sét hoặc đất cát. Tuy vậy, để cây sinh trưởng tốt, có năng suất cao cũng nên trồng nơi đất tốt, nhiều chất mâu, tơi xốp và đủ nước. Ở nước ta, các vùng trống táo nổi tiếng ở miền Bắc và miền Nam đều là vùng đất phù sa ven sông, đảm bảo các yêu cầu về dinh dưỡng và nước tưới cho cây.
II. GIỐNG VÀ NHÂN GIỐNG
1. Giống táo
Theo GS. Vũ Công Hậu, chỉ táo (Zizyphus) có tới 40 loài, quan trọng nhất là loài táo Ấn Độ (Z. mauritiano) và táo Trung Quốc (2. jujube). Táo Trung Quốc trồng ở vùng ôn đới, mặt dưới lá nhẫn. Ở miền Bắc nước ta có trồng thử nhưng do khí hậu nóng và ẩm nên bị bệnh phấn trắng rất nặng, không phát triển được. Táo Ấn Độ mặt dưới lá có lớp lông mịn màu nâu, chịu nóng ẩm khá hơn. Các giống táo trồng ở ta hiện nay đều thuộc loài tảo Ấn Độ.
Táo là loài cây dị hoa thụ phấn nên biến dị lớn. Người ta chọn trong các cá thể biến dị những dòng có đặc điểm thích hợp tạo thành các giống trồng trong sản xuất. Ở nước ta hiện nay ngoài một số giống táo địa phương đã trống phố biến từ lâu (như táo chua, táo Thiện Phiến, táo Gia Lộc), có bổ sung chọn lọc từ giống địa phương ra một số giống mới và nhập nội từ Thái Lan.
Táo chua: Quả nhỏ, hình cầu hoặc trái xoan, vị chua. Cây rất sai quả nhưng chất lượng
quả kém nên ít được ưa chuộng, chỉ trống lẻ tẻ, Nhưng do khả năng chịu đựng tốt, sinh trưởng mạnh nên thường lấy hạt ương làm gốc ghép.
– Táo Thiện Phiến: Là một dòng chọn ra từ táo chua, bắt đầu được trồng ở vùng Thiện Phiến (Hưng Yên) nên mang tên này. Quả tròn hơi dẹt, có rốn sâu ở cuống quả. Khi chín quả màu vàng, thịt trắng, giòn, vị ngọt pha hơi chua. Ra hoa sớm vào tháng 7 – 8. Có sức chống chịu tốt, sản lượng cao. Nhược điểm là ra hoa không tập trung, quả to nhỏ không đều, mã quả không đẹp.
Táo Gia Lộc (Táo xoan): Quả hình trái xoan, khi chín có màu vàng tươi, mã quá đẹp, vị chua hơn táo Thiện Phiến. Rất sai quả, năng suất cao và ổn định. Ra hoa sớm từ tháng 5 – 6, kéo dài tới tháng 9, thu hoạch quả từ tháng 9 đến tháng 1 năm sau,
Một số giống chọn lọc từ giống địa phương.
