1. Thế nào là quản lí tổng hợp dịch hại cây trồng?
Quản lí tổng hợp dịch hại cây trồng viết tất theo tiếng Anh là IPM (Ingtegrated Pest Management). Trước đây ta thường gọi là “Phương pháp phòng trừ tổng hợp sâu bệnh hại cây trồng”, gần đây, để phản ảnh đầy đủ hơn mục đích ý nghĩa và nội dung của phương pháp, đã được gọi lại là “Quản lí tổng hợp dịch hại cây trồng”. Sự điều chỉnh tên gọi này có 2 điểm cần chứ ý; trước hết, từ “quản lí mang ý nghĩa toàn diện và chủ động hơn so với từ “phòng trừ”.
Sau đó, “dịch hại” là chỉ tất cả các tác nhân sinh vật có khả năng gây hại cho cây trồng, không những là sâu và bệnh mà còn gồm cả cỏ dại, chuột, ốc nói chung, gọi là “Quản lí tổng hợp dịch hại” (IPM) có ý nghĩa toàn diện và chủ động hơn so với gọi là “Phòng trừ tổng hợp sâu bệnh”. Trong những năm gần đây, ở nước ta từ IPM đã trở nên quen thuộc với nông dân.
Cho đến nay đã có nhiều định nghĩa của các nhà khoa học về quản lí tổng hợp dịch hại cây trồng (sau đây viết tắt là QLTH). Theo định nghĩa của nhóm chuyên gia Tổ chức lương thực nông nghiệp quốc tế (FAO) thì “QUTH là một hệ thống quản lí dịch hại cây trồng bao gồm việc sử dụng tất cả các kỹ thuật và biện pháp thích hợp để giữ cho mật độ các loài dịch hại ở dưới mức gây ra những thiệt hại về kinh tế trong những điều kiện cụ thể của môi trường và những biến động quần thể của các loài dịch hại”.
QLTH cũng còn định nghĩa là “một hệ thống các biện pháp phòng trừ quản lí về kinh tế và vững bền, dựa trên sự phối hợp các biện pháp trồng trọt, sinh học, di truyển chọn giống và hóa học nhằm đạt được sản lượng cây trồng cao nhất và ít tác hại tới môi trường nhất” (Oudejans, 1991).
Theo Lê Văn Thuyết và Hà Minh Trung (1995) thì “QLTH là một chiến lược nhằm làm cho các biện pháp phòng trừ có hiệu quả lâu dài về mặt kinh tế, kỹ thuật, sức khỏe cộng đồng và bảo vệ bảo vệ môi sinh. Chiến lược này không loại trừ hóa chất nông nghiệp mà cũng không dựa hẳn vào hữu cơ tự nhiên. Đó là sự tổng hợp của sử dụng các giống kháng bền vững kết hợp với các biện pháp canh tác, sinh học và cả biện pháp hóa học khi cần thiết”.
Qua các định nghĩa trên đây có thể hiểu QLTH là phương pháp phòng trừ dịch hại cây trồng bằng nhiều biện pháp có thể áp dụng được trong những điều kiện cụ thể để hạn chế số lượng dịch hại ở dưới mức có thể gây hại cho cây trồng đồng thời ít có ảnh hưởng xấu tới môi trường.
Các biện pháp có thể áp dụng là sử dụng các giống cây kháng sâu bệnh, các biện pháp canh tác (thời vụ, phân bón, nước, luân canh…), các biện pháp sinh học (sử dụng các loài thiên địch, các chế phẩm sinh học), biện pháp thủ công, cơ giới và cả việc sử dụng thuốc hóa học khi cần thiết.
Các biện pháp trên cần được sửdụng phối hợp với nhau một cách thích hợp tùy theo từng điều kiện cụ thể về dịch hại, cây trồng, đất đai, thời tiết, khả năng về kinh tế… không nên chỉ đơn thuần dựa vào một biện pháp, nhất là không nên chỉ dựa vào thuốc hóa học. Thích hợp ở đây là không nên dùng quá yêu cầu cần thiết và phải phù hợp với các điều kiện cụ thể như đã nói ở trên.
2. Tại sao cần phải áp dụng phương pháp QLTH?
Như chúng ta đã biết, các loại sâu, bệnh, cỏ dại, chuột, gây tác hại rất lớn đến năng suất và chất lượng sản phẩm cây trồng. Để phòng trừ các loại dịch hại, bảo vệ cây trồng, con người đã phải dùng nhiều biện pháp, tốn kém rất nhiều công sức và tiền của. Ban đầu là những biện pháp thô sơ như bắt tay, sử dụng một số cây có chất độc hoặc các chất hóa học vô cơ có sẵn (như đồng, thach tieu, thạch tín, v.v…).
Về sau sản xuất nông nghiệp ngày càng phát triển như tăng diện tích canh tác, tăng vụ, hình thành nhiều vùng sản xuất tập trung, sử dụng nhiều phân hóa học… là những điều kiện thích hợp cho dịch hại tích lũy và phát triển nhiều hơn. Để đối phó lại, con người đã chế tạo và sử dụng ngày càng nhiều các loại thuốc hóa học. Những loại thuốc này nhất là thuốc trừ sâu, có hiệu lực phòng trừ cao nhưng cũng rất độc hại với người và môi trường, giết hại nhiều thiên địch và dễ làm sâu quen thuốc.
Lượng thuốc hóa học sử dụng ngày càng nhiều thì những hậu quả xấu do thuốc gây ra ngày càng tăng. Nếu cứ tiếp tục sử dụng thuốc hóa học một cách quá mức như vậy thì không những chi phí ngày càng cao mà hiệu quả trừ sâu bệnh cũng ngày càng bị hạn chế, môi trường sống ngày bị ô nhiễm, dẫn đến những hậu quả xấu không thể lường hết được.
Vì vậy, các nhà khoa học và nhiều nông dân đã nhận thấy rằng không thể phòng trừ dịch hại nếu chỉ đơn thuẩn hoặc dựa chủ yếu vào thuốc hóa học. Các mục tiêu phòng trừ dịch hại chỉ có thể đạt được bằng cách áp dụng phối hợp thuốc hóa học với nhiều biện pháp khác. Đó là khái niệm đầu tiên của phương pháp phòng trừ tổng hợp, sau này được mở rộng ý nghĩa hơn, trở thành phương pháp quản lí tổng hợp như ngày nay.
Với mục đích và nội dung được tóm tắt trong các định nghĩa như trên, rõ ràng phương pháp QLTH là một phương pháp phòng trừ dịch hại cây trồng tiên tiến, vừa bảo vệ được cây trồng cho năng suất cao và ổn định, có lợi về kinh tế, lại vừa bảo vệ được sức khỏe con người và giữ gìn sự trong sạch của môi trường sống một cách lâu dài. QLTH trở thành một trong những biện pháp quan trọng của nền sản xuất nông nghiệp bền vùng mà con người đang phấn đấu đạt tới.
