Giới thiệu giáo trình ” Giáo Trình Chính Sách Tiền Tệ Lý Thuyết Và Thực Tiễn “
1.2. NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG Ở MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI
Ngân hàng Trung ương các nước trên thế giới rất nhiều và đa dạng, tuy nhiên, để dễ nắm bắt và hiểu rõ được bản chất của các Ngân hàng Trung ương, ở đây xin giới thiệu một số Ngân hàng Trung ương tiêu biểu, đại diện chung như: Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED), Ngân hàng Trung ương Anh, Ngân hàng Trung ương châu Âu, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc.
1.2.1. Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED)
Ngân hàng Trung ương Mỹ có tên Cục Dự trữ liên bang (FED Federal Reserve System) là sự kết hợp của 12 ngân hàng dự trữ các bang nằm ở tất cả các thành phố lớn trên toàn nước Mỹ. Bắt đầu hoạt động năm 1915 theo Đạo luật Dự trữ liên bang của Quốc hội Mỹ thông qua cuối năm 1913. FED bề ngoài là ngân hàng của Chính phủ, bao gồm Hội đồng thống đốc đóng tại Thủ đô Oasinhtơn được chỉ định bởi Tổng thống Mỹ, Ủy ban thị trường, 12 ngân hàng dự trữ liên bang khu vực và các ngân hàng thành viên có sở hữu một phần ở các ngân hàng dự trữ liên bang khu vực.
1.2.1.1. Sự ra đời và hình thành của FED
Trong khoảng thời gian từ năm 1862 đến năm 1913. hệ thống Ngân hàng Trung ương của Mỹ được hình thành theo Đạo luật Ngân hàng quốc gia 1863. Một loạt các biến động trong lĩnh vực ngân hàng ở Mỹ vào các năm 1873. 1893 và 1907 cho thấy một hệ thống Ngân hàng Trung ương là cần thiết để điều phối thị trường. Đấu tranh để hình thành các ngân hàng ở Mỹ diễn ra khá khốc liệt từ thời Ngân hàng Quốc tế – ngân hàng đầu tiên của Mỹ (1791-1811) dưới thời Alexander Hamilton (Bộ trưởng thứ nhất Bộ Tài chính từ năm 1789) và Thomas Jefferson. Ngân hàng Trung ương Mỹ đã thành lập rồi lại bị phủ quyết, tuy vậy, cuối cùng Ngân hàng Trung ương Mỹ (FED) vẫn được thành lập. Đây là một tất yếu không thể cưỡng lại được.
Sau cuộc khủng hoảng trong hệ thống ngân hàng năm 1907, Quốc hội Mỹ thành lập Uy ban Tiền tệ quốc gia với nhiệm vụ xây dựng kế hoạch cải cách hệ thống ngân hàng. Nelson Aldrich – người đứng đầu Đảng Cộng hòa ở Quốc hội đồng thời là chuyên gia tài chính, được chỉ định là Chủ tịch Ủy ban. Ông chỉ đạo một cuộc khảo sát tường tận các Ngân hàng Trung ương châu Âu, và nhận thấy rằng, Anh và Đức là hai nước có các Ngân hàng Trung ương ưu việt hơn hẳn.
Năm 1910, Nelson Aldrich tìm kiếm sự giúp đỡ từ các ngân hàng hàng đầu của Mỹ với mong muốn dự thảo một kế hoạch hoàn chỉnh, xây dựng cho Mỹ một hệ thống tài chính tiên tiến như của Anh và Đức. Ông cùng các chuyên viên đại diện của các định chế tài chính lớn khi đó chủ trì việc xác lập những ý cơ bản của Đạo luật Dự trữ liên bang; giới thiệu kế hoạch về Ngân hàng Trung ương với tên “Dự luật Aldrich”, đề xuất thành lập “Tổ chức Dự trữ liên bang” (Federal Reserve Association). Dự luật này trở thành một phần trong chính sách của Đảng Cộng hòa ở Quốc hội nhưng không được phê chuẩn năm 1911 khi đa số Quốc hội thuộc về Đảng Dân chủ.
Năm 1913, Tổng thống Woodrow Wilson phải tác động để kế hoạch của Aldrich được thông qua dưới sự đỡ đầu của thế lực Đảng Dân chủ với tên mới là “Đạo luật Dự trữ liên bang”. Frank Vanderlip, người đã tham gia xây dựng Đạo luật Dự trữ liên bang và là Chủ tịch National City Bank viết trong tự truyện của mình rằng: “mặc dù kế hoạch về Quỹ dự trữ liên bang của Aldrich đã không được thông qua với cái tên của chính ông, nhưng những điểm cơ bản của nó đều nằm trong dự luật sau này được thông qua”.
Tổng thống Wilson đã giành ưu thế trước William Jennings Bryan, người đứng đầu phe ủng hộ nông nghiệp trong Đảng. Những người thuộc phe này muốn có Ngân hàng Trung ương của Chính phủ mang đặc quyền in ấn và phát hành giấy bạc mỗi khi Quốc hội cần. Woodrow Wilson thuyết phục rằng, giấy bạc của FED chính là nghĩa vụ của Chính phủ, do đó chương trình này phù hợp mong muốn của họ.
Những nghị sĩ đại diện miền Nam và miền Tây được Tổng thống thuyết phục rằng, hệ thống mới ra đời sẽ phân tán ở 12 vùng và sẽ giảm quyền lực của New York, tăng quyền lực cho các vùng nội địa. Carter Glass. nghị sĩ Đảng Dân chủ ủng hộ nhiệt liệt dự luật và mang về cho Richmond – Virginia quê ông một Ngân hàng Dự trữ liên bang khu vực. Bang Missouri có tới hai Ngân hàng Dự trữ liên bang khu vực nhà James A. Reed (Đảng Dân chủ).
Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Dự trữ liên bang cuối năn 1913 và Paul Warburg cùng với nhiều chuyên gia xuất sắc khác được chỉ định điều hành. FED đi vào hoạt động năm 1915 và đóng vai trò chủ chốt tài trợ chiến tranh của Mỹ và phe liên minh trong Chiến tranh thế giới thú nhất.
Tháng 7-1979, Paul Volcker được Tổng thống Jimmy Carter chỉ định là Chủ tịch Hội đồng thống đốc của Cục Dự trữ liên bang khi lạm phát đang gia tăng trầm trọng. Dưới sự lãnh đạo của Paul Volcker, các biện pháp kiểm soá lạm phát đã có hiệu quả và tỷ lệ lạm phát đã giảm nhanh chóng trước năm 1986.
Tháng 1-1987, khi chỉ số lạm phát hàng tiêu dùng chỉ là 1%, FED tuyên bố không còn sử dụng tổng cung tiền tệ M2 (Tổng phương tiện thanh toán) làm định hướng kiểm soát lạm phát nữa mặc dù phương pháp này đã rất thành công từ năm 1979. Trước năm 1980, lãi suất được sử dụng làn định hướng và lạm phát khi đó rất cao. Việc sử dụng chỉ số tổng cung tiền tệ M2 thay thế lãi suất làm định hướng rất thành công, nhưng Paul Volcker cho rằng nó dễ gây nhầm lẫn.
Tháng 8-1987, tức là 7 tháng sau khi thay đổi chính sách tổng cung tiền tệ, Alan Greenspan thay thế Volcker trên cương vị Chủ tịch Hội đồng thống đốc. Và rồi sau 19 năm lãnh đạo FED rất thành công, huyền thoại của ngành tài chính thế giới, Alan Greenspan nghỉ hưu và chỉ định người kế tục mình là Ben Bernanke Chủ tịch thứ 14 của Hội đồng thống đốc FED từ 1-1-2006.
