1.2. CƠ SỞ HÌNH THÀNH VĂN HÓA DU LỊCH
Là khoa học về du lịch, nghiên cứu và triển khai kết quả nghiên cứu vào hoạt động du lịch, đương nhiên Văn hóa Du lịch hình thành từ lý thuyết và thực tiễn có liên quan đến hoạt động du lịch. Như bất kỳ một ngành khoa học nào khác, Văn hóa Du lịch phải bắt đầu từ thực tiễn nhưng lại phải vượt lên trên thực tiễn để dẫn dắt, định hướng thực tiễn phát triển đạt các yêu cầu khoa học, tạo sự phát triển du lịch bền vững. Bên cạnh đó, do là một ngành kinh tế năng động, dễ bị tác động bởi các yếu tố khách quan và chủ quan do vậy thực tiễn hoạt động du lịch phải được kiểm soát bằng một hệ thống luật pháp chặt chẽ thông qua các văn bản pháp qui để quản lý và điều tiết hoạt động mang tính thống nhất. Cụ thể, Văn hóa Du lịch ở Việt Nam về cơ bản được hình thành trên 3 cơ sở sau đây:
– Cơ sở lý thuyết
– Cơ sở thực tiễn
– Cơ sở pháp lý
1.2.1. Cơ sở lý thuyết của Văn hóa Du lịch
Là người trực tiếp tham gia quá trình giảng dạy và đào tạo nguồn nhân lực du lịch, đáp ứng nhu cầu và yêu cầu của xã hội trong mấy chục năm nay, chúng tôi nhận thấy rằng Văn hóa Du lịch là yêu cầu tất yếu khách quan ra đời từ thực tế kinh doanh du lịch ở Việt Nam; là nội hàm, thành tố tất yếu của kinh tế du lịch, Văn hóa Du lịch được hình thành từ nhiều cơ sở lý luận, thực tiễn và pháp lý khác nhau.
Cơ sở lý thuyết thứ nhất, mục tiêu của Văn hóa Du lịch nhằm để “biến” những tiềm năng văn hóa – lịch sử thành các sản phẩm du lịch đặc trưng, đặc hữu giúp cho các đối tượng du khách “ngược nguồn lịch sử” tìm và làm sống lại những giá trị đích thực của văn hóa Việt Nam qua trường kỳ lịch sử! Cách tiếp cận mới đó đã tạo nên nhận thức mới về du lịch ở Việt Nam.
Xét về bản chất, du lịch là quá trình tìm kiếm để thỏa mãn những nhu cầu khác nhau của con người trong những khoảng thời gian và không gian nhất định. Du lịch Việt Nam muốn phát triển bền vững, cần phải xác định rõ, chúng ta có những gì và sẽ làm những gì? Làm như thế nào để đáp ứng và làm thỏa mãn những nhu cầu đa dạng của các đối tượng khách nội địa và khách quốc tế? Việt Nam là quốc gia đang phát triển, đi sau thế giới trên rất nhiều phương diện, vậy phải có cách đi riêng, phương pháp riêng tạo nên ấn tượng và sự khác biệt. Trên cơ sở thông lệ quốc tế và truyền thống bản địa, du lịch Việt Nam muốn phát triển phải tạo ra nét bản sắc độc đáo của mình. Bản sắc độc đáo đó chính là bản sắc văn hóa! Văn hóa Du lịch khai thác có chọn lọc những giá trị tích cực của văn hóa Việt Nam sẽ góp phần phổ biến những cái hay, cái đẹp của Văn hóa Việt Nam. Yếu tố đó có được là một phần của quá trình đi tìm những bài học từ quá khứ sẽ góp phần quyết định đến sự phát triển bền vững của du lịch Việt Nam.
– Cơ sở lý thuyết thứ hai: Xuất phát từ bản chất của du lịch là văn hóa: Tất cả các lĩnh vực hoạt động trong du lịch đều đòi hỏi yếu tố văn hóa. Nghị quyết 08-NQ/TW của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam cũng nhấn mạnh quan điểm: “Phát triển du lịch thực sự là ngành kinh tế dịch vụ tổng hợp, có tính liên ngành, liên vùng, có trọng tâm, trọng điểm, hiệu quả, có thương hiệu và khả năng cạnh tranh cao, xã hội hóa cao và có nội dung văn hóa sâu sắc…”36. Du lịch càng phát triển càng đòi hỏi các yếu tố văn hóa ngày càng cao. Văn hóa trong du lịch chính là Văn hóa Du lịch đương nhiên sẽ phát triển ngày càng cao! Trong kinh doanh nói chung, kinh doanh du lịch nói riêng chính là hai quá trình diễn ra đồng thời: “văn hóa hóa kinh tế” và “kinh tế hóa văn hóa”. Đây không phải là cơ sở lý thuyết mà chính là biểu hiện lý thuyết của thực tiễn. Lý thuyết đã nói thay yêu cầu của thực tiễn và đã trở thành cơ sở lý thuyết nhưng không tách rời với những yêu cầu, đòi hỏi từ thực tiễn.
– Cơ sở lý thuyết thứ ba của Văn hóa Du lịch chính là do nội hàm của Du lịch là Văn hóa. Kinh doanh du lịch là “kinh doanh văn hóa” muốn phát triển bền vững phải có “văn hóa kinh doanh” phù hợp, thích ứng. Thực chất cung – cầu trong du lịch là “cung – cầu văn hóa”; đồng thời thông qua đó cũng thể hiện là “văn hóa cung – cầu!”. Văn hóa cung cầu trong cung cấp và tiêu thụ sản phẩm du lịch, trong việc đáp ứng và làm thoả mãn các lợi ích cung – cầu trong du lịch chính là những cơ sở lý thuyết, đồng thời trở thành yêu cầu không thể thiếu của Văn hóa Du lịch.
– Cơ sở lý thuyết thứ tư của Văn hóa Du lịch cũng xuất phát từ những từ ngữ, thuật ngữ và cách sử dụng các từ ngữ đó đã và đang áp dụng hiện nay về vấn đề này. Ví dụ như các cách gọi, các hình thức diễn đạt, biểu đạt về mặt ngôn ngữ tiếng Việt, như: Văn hóa, du lịch; Văn hóa – du lịch; Văn hóa – Du lịch; Văn hóa du lịch; Văn hóa Du lịch.v.v… Những tên gọi, các cách viết khác nhau của tiếng Việt đã tạo nên những hình thái biểu hiện như trên sẽ đem đến những ý nghĩa khác nhau, tạo ra “sự hỗn dung” giữa văn hóa và du lịch. Từ việc sử dụng các cặp ngôn từ như vậy đã cho thấy dưới một cách tiếp cận khác, một cách gọi khác là: “Cơ sở lý thuyết của Văn hóa Du lịch thuộc về ngôn ngữ học hình thái – tức là hình thái của ngôn ngữ sửdụng trong giao tiếp du lịch”.
