II. MÔI TRƯỜNG KINH DOANH
1. Khái niệm
Môi trường kinh doanh được hiểu là tổng thể các yếu tố, các nhân tố (bên ngoài và bên trong) vận động tương tác lẫn nhau, tác động trực tiếp và gián tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Từ quan niệm này có thể coi môi trường kinh doanh là giới hạn không gian mà ở đó doanh nghiệp tồn tại và phát triển. Sự tồn tại và phát triển của bất kỳ doanh nghiệp nào bao giờ cũng là quá trình vận động không ngừng trong môi trường kinh doanh thường xuyên biến động.
Mọi doanh nghiệp nước ta hoạt động trong cơ chế kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đặc trưng này qui định tính chất hoạt động của các doanh nghiệp thuộc mọi hình thức pháp lý. Trong quá trình hội nhập và phát triển, môi trường kinh doanh sẽ ngày càng vượt qua khuôn khổ nền kinh tế quốc dân để hoà nhập vào môi trường khu vực và môi trường quốc tế. Không gian càng rộng bao nhiêu thì các yếu tố môi trường càng dễ biến động bấy nhiêu.
Cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á lan ra khắp toàn cầu những năm 1997-1999 là một ví dụ điển hình về sự biến động và tác động liên hoàn của môi trường đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải vận động và phát triển trong môi trường kinh doanh biến động không ngừng. Nhiệm vụ của các nhà quản trị là lái con thuyền doanh nghiệp vượt qua các biến động khi dữ dội, lúc êm đềm của môi trường ngày càng được toàn cầu hoá, để đưa doanh nghiệp ngày càng phát triển.
2. Đặc trưng môi trường kinh doanh ở thế kỉ XXI
Thế kỉ XXI là thế kỉ mà môi trường kinh doanh vận động mang các đặc trưng cơ bản khác hẳn mọi thời kì trước đó. Có thể khái quát những đặc trưng cơ bản của môi trường kinh doanh của các doanh nghiệp như sau:
Thứ nhất, phạm vi kinh doanh mang tính toàn cầu. Quá trình khu vực hoá và toàn cầu hoá được bắt đầu từ nửa sau của thế kỉ XX và đến nay đã tiến được những bước dài. Ngày nay thế giới đã hình thành nhiều khu vực kinh tế như khối thị trường chung châu Âu, Hiệp hội các nước Đông Nam Á, Khu vực kinh tế Bắc Mĩ, Trung Mĩ, Châu Phi… Ở khu vực Đông Nam Á lộ trình CEPT/AFTA đã đi được chặng đường dài, và từ năm 2006 việc tự do hoá thương mại hầu như được hoàn tất ở các nước trong hiệp hội ASEAN.
Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) ngày càng lớn mạnh, đến nay đã thu hút trên 3/4 các nước trên thế giới.
Nhiều nước còn lại đang xúc tiến các công việc cần thiết để gia nhập Tổ chức này.
Như thế, dù có phản đối hay không thì quá trình khu vực hoá và quốc tế hoá đã là vấn đề thực tiễn và có thể sẽ hoàn thành về cơ bản ngay ở nửa đầu của thế kỉ XXI.
Đặc trưng này mở rộng môi trường kinh doanh của mọi doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp kinh doanh trong thế kỉ XXI không chỉ hoạt động ở phạm vi đất nước mình mà còn ở thị trường khu vực và thế giới. Điều này cũng có nghĩa là mỗi doanh nghiệp kinh doanh ở thế kỉ XXI không chỉ cạnh tranh với các doanh nghiệp ở chính nước mình mà còn phải cạnh tranh trực tiếp với cả các doanh nghiệp trong khu vực và trên thế giới. Như thế, số lượng đối thủ cạnh tranh, tính chất và cường độ cạnh tranh sẽ cao hơn hẳn so với mọi thời kì trước đó.
Thứ hai, tính chất bất ổn của thị trường là rất rõ ràng và ngày càng mạnh mẽ. Môi trường kinh doanh càng mở rộng bao nhiêu sẽ càng có sự tham gia của nhiều thành viên kinh tế bấy nhiêu. Toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới đã rút ngắn khoảng cách về không gian, làm cho các doanh nghiệp ở các quốc gia khác nhau vẫn có thể cạnh tranh trực tiếp với nhau không phải chỉ ở sản phẩm đầu ra mà còn ở việc cung cấp các nguồn lực đầu vào.
Nhiều đối thủ ở nhiều nước và khu vực khác nhau, với trình độ nhận thức và phản ứng trước thị trường hết sức khác nhau lại cùng cạnh tranh với nhau sẽ mang lại bức tranh cạnh tranh rất nhiều màu sắc. Chính bức tranh cạnh tranh đa màu này tất yếu dẫn đến tính bất ổn ngày càng cao của môi trường kinh doanh: “Nhìn ra phía trước chúng ta chỉ thấy một thế giới của sự hỗn mang và bất định. Một thế giới của sự thay đổi ngày càng nhanh.
Một thế giới mà ở đó nền kinh tế sẽ không còn dựa vào đất đai, tiền bạc hoặc dựa vào nguyên vật liệu mà dựa vào vốn trí tuệ. Một nơi mà cạnh tranh sẽ trở nên quyết liệt và thị trường trở nên tàn nhẫn… Một nơi mà khách hàng sẽ tiếp cận vô hạn với sản phẩm, dịch vụ và thông tin. Một nơi mà mạng lưới thông tin sẽ còn quan trọng hơn cả quốc gia. Và là một nơi mà bạn hoặc sẽ hoạt động kinh doanh theo sát thời gian thực hoặc sẽ chết”.
Tính chất bất ổn cao độ sẽ dẫn đến phá vỡ các tính phổ biến trước đây về hoạt động của các doanh nghiệp và quản trị doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi các nhà quản trị phải nỗ lực nhiều hơn trong việc tìm kiếm con đường đi tương đối đảm bảo cho doanh nghiệp mình.
