2. VỊ TRÍ KHOA HỌC CỦA XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN TRONG HỆ THỐNG CÁC CHUYÊN NGÀNH XÃ HỘI HỌC
2.1. Mối quan hệ giữa Xã hội học đại cương và Xã hội học nông thôn
Khác với chủ nghĩa duy vật lịch sử, Xã hội học nghiên cứu các cấu trúc của một xã hội cụ thể, những mối quan hệ, giao tiếp của con người, quan hệ của các nhóm xã hội. Nói một cách cụ thể hơn xã hội học nghiên cứu các cộng đồng xã hội, các tổ chức xã hội, các giai cấp xã hội,… trong mối quan hệ của chúng. Quy luật phát triển xã hội mà nó nghiên cứu là quy luật vận động của xã hội, chi phối và ảnh hưởng đến sự biến đổi xã hội trong một bối cảnh và trong một hoàn cảnh và hoàn cảnh lịch sử nhất định, của một hình thái kinh tế xã hội nhất định. Để nghiên cứu thành công, Xã hội học nông thôn phải lấy chủ nghĩa duy vật lịch sử làm cơ sở lý luận và phương pháp luận của mình.
Xã hội học nông thôn sử dụng những khái niệm của Xã hội học đại cương trong lĩnh vực nghiên cứu riêng của nó – nông thôn. Nó lấy xã hội nông thôn làm đối tượng nghiên cứu của mình. Nó có nhiệm vụ khám phá những nét đặc thù của xã hội nông thôn để bổ sung vào nội hàm của các khái niệm đại cương. Chẳng hạn như khái niệm gia đình nông thôn với những đặc thù của nó sẽ bổ sung cho khái niệm lý luận về gia đình trong Xã hội học. Nhưng muốn nghiên cứu thành công về gia đình nông thôn, Xã hội học nông thôn không thể không sử dụng khái niệm gia đình của Xã hội học lý thuyết và Xã hội học đại cương.
Do tính phức thể của nông thôn như một hệ thống chỉnh thể, nên có tác giả cho rằng Xã hội học nông thôn là một khoa học độc lập là không có cơ sở thuyết phục. Có lẽ chỉ nên quan niệm Xã hội học nông thôn là một chuyên ngành Xã hội học mang nét phổ quát thì dễ chấp nhận hơn. Bởi vì xã hội nông thôn chỉ là một phần không thể tách rời của xã hội.
Vì thế, sự phát triển tri thức xã hội học về nông thôn chỉ là một sự khám phá bổ sung cho hệ thống tri thức xã hội học về xã hội tổng thể mà thôi. Dù bản thân hệ thống tri thức của Xã hội học nông thôn là phức tạp, đòi hỏi nhiều cách thức cũng như phương pháp tiến hành nghiên cứu nông thôn, song chính hệ thống tri thức đó cũng chỉ phản ánh được một phần của xã hội nông thôn đương đại. Còn đối lập với xã hội nông thôn là một phân hệ xã hội khác – xã hội đô thị.
Xã hội học nông thôn cũng cần vận dụng hệ thống các khái niệm phạm trù với những nét đặc thù trong nghiên cứu khảo sát về nông thôn. Cho nên, Xã hội học nông thôn không phải là một sự bày ra trước mặt mọi người một cách tuỳ tiện những tri thức về các hiện tượng, những quá tình xã hội, những quy luật và tính quy luật,…. của xã hội nông thôn mà cần phải trình bày một cách khoa học, hệ thống.
Vì thế cần có một hệ thống lý luận khoa học về nông thôn làm cơ sở cho việc tiến hành nghiên cứu những hiện tượng, những quá trình xã hội cụ thể của phân hệ xã hội đặc thù này. Để đảm bảo cho việc nghiên cứu Xã hội học nông thôn thành công thì việc vận dụng các khái niệm lý luận của chính Xã hội học lý thuyết là một điều tất yếu. Xã hội học nông thôn có nhiệm vụ kiểm chứng các giả thuyết khoa học, quá trình phân công lao động xã hội cũng như sự chuyển đổi cơ cấu lao động nghề nghiệp xã hội ở nông thôn; nghiên cứu hoạt động của kinh tế hộ gia đình trong cơ chế kinh tế thị trường.
Ngoài ra, Xã hội học nông thôn còn nghiên cứu sự phân công lao động trong cộng đồng xã hội nông thôn nói chung và trong các hộ gia đình nói riêng; nghiên cứu quan hệ của các giới trong hợp tác và phân công lao động ở nông thôn, trong bối cảnh của một môi trường xã hội mang nặng nét truyền thống. Xã hội học kinh tế cũng nghiên cứu những quan hệ xã hội, những quy luật xã hội đó, nhưng xã hội học kinh tế còn mở rộng phạm vi nghiên cứu của mình sang lĩnh vực khác, các phương diện khác của đời sống xã hội nói chung, như đô thị, trong gia đình, trong các cộng đồng…
2.2. Mối quan hệ giữa Xã hội học nông thôn và Xã hội học pháp luật
Xã hội học nông thôn và Xã hội học pháp luật đều chú ý đến những quan hệ pháp lý và các quy luật chi phối các hành vi xã hội trong lĩnh vực pháp luật. Nhưng khác với Xã hội học pháp luật, Xã hội học nông thôn chú ý đến sự chi phối của các luật lệ, lẻ thói, tập tục của các cộng đồng, các nhóm xã hội đặc thù ở nông thôn, chẳng hạn như các quy ước của các cộng đồng làng xã, những tập quán trở thành luật tục, sự đánh giá của cộng đồng đối với sự tuân thủ những chuẩn mực xã hội của cộng đồng, sự phán xét của cộng đồng đối với hành vi vi phạm các quy định truyển thống được đặt ra, kể cả những phán xét của cộng đồng và hậu quả xã hội của nó đối với các cá nhân xã hội, những thành viên của cộng đồng xã hội nông thôn. Đối với Xã hội học pháp luật thì phạm vi nghiên cứu của nó không chỉ bị hạn chế trong khu vực nông thôn, mà nó còn tiến hành nghiên cứu các quy luật pháp luật, các quy phạm pháp luật chỉ phối đối với toàn xã hội, và trong đó có cả những quy luật đặc thù của xã hội đô thị.
Có thể nói Xã hội học nông thôn như là một chuyên ngành Xã hội học tổng hợp. Ngoài các mối quan hệ kể trên, chúng ta còn thấy có sự liên hệ giữa Xã hội học nông thôn với Xã hội học gia đình, với Xã hội học văn hóa, với Xã hội học kinh tế và lao động, Xã hội học dân số, y tế và sức khỏe, khoa học và công nghệ, Xã hội học quản lý, Xã hội học cộng đồng…
