Bài 2. THỬ CƠ BẰNG TAY
I. LƯỢNG GIÁ SỨC MẠNH CƠ
Nhiều giảm khả năng thể chất có nguyên nhân là yếu cơ. Sự mất đi sức mạnh cơ có thể gây nên những sự hạn chế từ nhẹ cho đến trầm trọng trong cuộc sống hàng ngày. Những sự hạn chế này tùy thuộc vào mức độ yếu cơ, sự yếu cơ là tạm thời hay vĩnh viễn. Do vậy, người điều trị phải lượng giá sức mạnh cơ để có thể vạch kế hoạch điều trị thích hợp nhằm cải thiện sức mạnh cơ hoặc bù trừ cho sự suy yếu đó nếu như lực cơ không thể cải thiện được.
1. Những nguyên nhân gây nên yếu cơ
Những giảm khả năng, trong đó sự suy yếu sức mạnh cơ là những triệu chứng cơ bản hoặc là kết quả trực tiếp của bệnh tật hay là tổn thương, bao gồm: (1) những rối loạn nơron vận động dưới, như là bệnh lý thần kinh ngoại biên và tổn thương dây thần kinh ngoại biên; (2) những bệnh lý nguyên phát của cơ như loạn dưỡng cơ (muscular dystrophy), bệnh nhược cơ tăng tiến (myasthenia gravis); và (3) những bệnh thần kinh trong đó nơron vận động dưới bị ảnh hưởng như là xơ cứng cột bên (amyotrophic lateral sclerosis) hay xơ cứng rải rác (multiple sclerosis).
Những giảm khả năng trong đó sự suy yếu lực cơ gây nên bởi sự không dùng (disuse) hay bất động (immobilization) hơn là bởi hậu quả trực tiếp của quá trình bệnh, bao gồm: bỏng, đoạn chỉ (amputation), chấn thương bàn tay (hand trauma), viêm khớp, gãy xương, và một loạt những trường hợp chỉnh hình khác.
2. Mục đích của lượng giá sức mạnh cơ
Thử cơ, đặc biệt là lượng giá những cơ riêng lẻ, là điều thiết yếu để chẩn đoán một vài tình trạng bệnh lý thần kinh cơ, như là những tổn thương thần kinh ngoại biên và tổn thương tủy. Ở những trường hợp tổn thương dây thần kinh ngoại biên hay tổn thương rễ thần kinh, mẫu yếu cơ có thể giúp xác định dây thần kinh hay rễ thần kinh nào bị ảnh hưởng, và sự ảnh hưởng đó là một phần hay toàn bộ. Lượng giá cẩn thận có thể giúp xác định tầm mức bị thương tổn của tủy sống. Do vậy, thử cơ đi kèm với khám cảm giác có thể là một phương tiện chẩn đoán quan trọng trong bệnh lý thần kinh – cơ.
Mục đích của lượng giá sức mạnh cơ là: (1) xác định số lượng lực cơ có thể có và từ đó tạo dựng một nền tảng (baseline) để điều trị; (2) thấy được sự yếu cơ đã hạn chế ADL như thế nào; (3) ngăn ngừa những biến dạng có thể có do sự mất cân bằng lực cơ; (4) xác định nhu cầu về dụng cụ trợ giúp như là một biện pháp bù trừ; (5) giúp để chọn các hoạt động trong khả năng của người bệnh; và (6) lượng giá hiệu quả của quá trình điều trị.
3. Kết quả lượng giá là nền tảng để vạch kế hoạch tập luyện vận động trị liệu
Khi vạch kế hoạch điều trị để duy trì hay gia tăng sức mạnh cơ, người kỹ thuật viên phải cân nhắc một số yếu tố trước khi xác định những ưu tiên trị liệu, những mục tiêu, và những phương pháp. Kết quả của đánh giá sức mạnh cơ sẽ đề xuất sự tăng tiến trong chương trình rèn luyện sức mạnh. Mức độ yếu cơ là bao nhiêu? Nó là toàn bộ hay đặc thù cho một hay nhiều nhóm cơ? Bậc cơ là giống nhau toàn bộ hay có sự chênh lệch một cách rõ ràng giữa các nhóm cơ? Nếu có sự chênh lệch thì có sự mất cân bằng lực cơ giữa các nhóm cơ đối kháng và nhóm cơ chủ vận hay không?
Khi có một sự mất cân bằng rõ rệt giữa cơ chủ vận và đối kháng, mục tiêu điều trị có thể hướng trực tiếp đến tập mạnh nhóm cơ yếu hơn trong khi tập duy trì sức mạnh nhóm cơ mạnh hơn. Mất cân bằng lực cơ cũng có thể đề xuất nhu cầu dụng cụ chỉnh hình (orthosis) để bảo vệ những cơ yếu hơn nhằm tránh sự co kéo thái quá trong quá trình hồi phục. Máng cổ tay khi liệt thần kinh quay làm cơ duỗi cổ tay bị yếu, hay máng cổ chân khi nhóm cơ trước xương chày bị liệt là ví dụ.
Bậc cơ sẽ đề xuất loại và mức độ tập vận động và các hoạt động nhằm giúp duy trì hay cải thiện sức mạnh cơ. Bậc cơ là bậc hơi yếu (độ G: tốt), trung bình (F: khá đến F+: khá cộng), hay nặng (bậc P: yếu đến bậc 0: zero)? Ví dụ, lực cơ bậc F- có thể được tập mạnh bằng bài tập chủ động có trợ giúp (active assisted exercise) hay hoạt động kháng trọng lực. Tương tự như vậy, cơ bậc P sẽ cần đến bài tập chủ động trong mặt phẳng không trọng lực với rất ít hay không có sự kháng cản để gia tăng sức mạnh.
Sức bền (endurance) của cơ (cơ có thể thực hiện được bao nhiêu động tác trước khi bị mệt) là một yếu tố quan trọng trong kế hoạch điều trị. Thông thường, một trong những mục tiêu của chương trình điều trị là tăng sức bến cũng như sức mạnh cơ, dẫu rằng trong lượng giá sức mạnh cơ không thực hiện đánh giá sức bền. Thường có một sự liên quan giữa lực cơ và sức bền. Những cơ yếu hơn thường có khuynh hướng ít bền hơn những cơ mạnh. Khi lựa chọn phương thức điều trị nhằm gia tăng sức bền, người kỹ thuật viên có thể chọn không phải là khả năng co cơ tối đa, thay vào đó cần đặt trọng tâm vào sự lập lại động tác với sự co cơ dưới mức tối đa nhằm làm gia tăng sức bền và phòng sự mệt mỏi.
