CHƯƠNG II. Đặc điểm tâm lý của khách du lịch
2.1. Khái niệm chung về khách du lịch
2.1.1. Khách thăm viếng (visitor)
Hiện nay, có nhiều quan điểm khác nhau về thuật ngữ khách du lịch:
PGS.TS Trần Đức Thanh (1999) gọi khách du lịch là du khách với đặc trưng cơ bản là “Người từ nơi khác đến” và mục đích nhằm “thẩm nhận tại chỗ những giá trị vật chất, tinh thần hữu hình hay vô hình của thiên nhiên và xã hội”… Đối với du khách (khách thăm viếng), giáo sư đã ngoại trừ lý do đến để hành nghề và lĩnh lương từ nơi đến.
Tác giả Vũ Đức Minh (1999) định nghĩa khách thăm viếng là những người được nhấn mạnh ở tính chất tạm thời của việc ở lại điểm đến, không xác định rõ lý do của việc đi và thời gian chuyến đi nhưng có sự quay trở về nơi xuất phát.
Như vậy những người rời khỏi nơi cư trú thường xuyên không rõ thời gian là bao lâu rồi trở về với mục đích chính không phải là hành nghề được gọi là du khách nói chung hoặc khách thăm viếng (visitor).
2.1.2. Khách du lịch (tourist) và khách tham quan (excursiorist)
Tiến sĩ Trần Văn Thông chia khách thăm viếng làm 2 loại: Khách du lịch và khách tham quan. Ông định nghĩa:
– Khách du lịch “là khách thăm viếng, lưu trú tại một quốc gia hoặc một vùng khác với nơi ở thường xuyên trên 24 giờ và nghỉ qua đêm tại đó với các mục đích như nghỉ dưỡng, tham quan, thăm viếng gia đình, tham dự hội nghị, tôn giáo, thể thao”. (tổ chức du lịch thế giới không công nhận là khách du lịch quốc tế với những người lưu trú ở nước ngoài trên một năm). Khái niệm của ông trùng với định nghĩa trong văn bản mà hội nghị của Tổ chức Du lịch Quốc tế tại Rôma soạn thảo năm 1968. Tổ chức Du lịch quốc tế thống nhất xác định “Bất cứ ai ngủ một đêm tại nơi không phải là nhà của mình và mục đích chính của cuộc hành trình không nhằm kiếm tiền đều được coi là khách du lịch”?.
– Khách tham quan, còn gọi là khách thăm viếng một ngày (Day visitor): là loại du khách thăm viếng lưu lại ở một nơi nào đó dưới 24 giờ và không lưu trú qua đêm.
2.1.3. Khách du lịch quốc tế và khách du lịch nội địa
* Ở Việt Nam, theo Điều 20, chương IV Pháp lệnh Du lịch (năm 1999), những người được thống kê là du khách quốc tế phải có các đặc trưng cơ bản sau:
Là người nước ngoài hoặc người Việt Nam định cư ở nước ngoài vào Việt Nam du lịch.
Là công dân Việt Nam, người nước ngoài cư trú tại Việt Nam ra nước ngoài du lịch.
* Khách du lịch nội địa là công dân Việt Nam và người nước ngoài cư trú tại Việt Nam đi du lịch trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam.
2.2. Nhu cầu du lịch
2.2.1. Khái niệm nhu cầu
Nhu cầu là một trong những động cơ mạnh nhất thúc đẩy tính tích cực của con người.
Trong tâm lý học đại cương, nhu cầu là sự đòi hỏi tất yếu mà con người thấy cần thỏa mãn để tồn tại và phát triển.
Trong marketing, Kotler cho rằng nhu cầu của con người là trạng thái thiếu hụt một vài sự hài lòng cơ bản. Một nhu cầu tồn tại khi có khoảng cách giữa cái khách hàng có và cái mà khách hàng muốn có. “Trạng thái thiếu hụt” này còn được gọi là nhu cầu trống rỗng” hay “thiếu hụt nhu cầu”.
2.2.2. Khái niệm và đặc điểm của nhu cầu du lịch
+ Khái niệm nhu cầu du lịch
Trong quá trình đi du lịch, con người có nhiều nhu cầu khác nhau, trong đó nhu cầu chủ đạo là nghỉ ngơi, giải trí, tìm hiểu khám phá những điều mới lạ ở nơi đến; Muốn thỏa mãn nhu cầu này cho khách du lịch, cần phải có phương tiện vận chuyển, cơ sở lưu trú, nơi phục vụ ăn uống và mua sắm… Vì thế nhu cầu du lịch được TS. Nguyễn Văn Đính định nghĩa là “một loại nhu cầu đặc biệt và tổng hợp của con người, nhu cầu này được hình thành và phát triển trên nền tảng của nhu cầu sinh lý và các nhu cầu tinh thần (nhu cầu nghỉ ngơi, tự khẳng định, nhận thức, giao tiếp)” 8.
TS. Nguyễn Văn Lưu cũng khẳng định tính đa dạng, đặc biệt của nhu cầu du lịch: “Nhu cầu du lịch là một loại nhu cầu đặc biệt và mang tính xã hội cao, biểu hiện sự mong muốn tạm thời rời khỏi nơi cư trú thường xuyên để đến với thiên nhiên và văn hóa ở một nơi khác, là nguyện vọng cần thiết của con người muốn được giải phóng khỏi sự căng thẳng để được nghỉ ngơi, giải trí, phục hồi sức khoẻ và tăng cường hiểu biết” “.
Tổng hợp các khái niệm trên, chúng ta có thể đưa ra một định nghĩa khái quát sau:
Nhu cầu du lịch là sự mong muốn được rời khỏi nơi cư trú thường xuyên của con người tới một nơi khác nhằm thỏa mãn các nhu cầu cụ thể về tâm sinh lý thông qua việc thẩm nhận các giá trị vật chất và tinh thần của điểm đến.
+ Đặc điểm của nhu cầu du lịch
Nhu cầu du lịch luôn biến đổi phát triển cùng với điều kiện sống, đặc biệt là điều kiện kinh tế. Ở các quốc gia phát triển, tổng thu nhập quốc dân cao, số ngày nghỉ được tăng lên đã tạo điều kiện cho người dân đi du lịch và tiêu dùng nhiều hơn. Nhu cầu du lịch còn phụ thuộc vào không gian, thời gian tiêu dùng và đặc điểm cá nhân của du khách (lứa tuổi, thu nhập, tôn giáo, cá tính…).
Nhu cầu có tính chu kỳ, đặc biệt là các nhu cầu sinh lý. Khi nhu cầu được thỏa mãn, sau một khoảng thời gian nhất định nó lại được lặp lại. Các nhu cầu thiết yếu như ăn uống, nghỉ ngơi trong du lịch có tính chu kỳ rõ hơn so với các nhu cầu tinh thần.
Khi nhu cầu du lịch gặp đối tượng có khả năng đáp ứng sự thỏa mãn của nó (Công ty du lịch có uy tín, dịch vụ du lịch và sản phẩm du lịch phù hợp nhu cầu), nó sẽ trở thành động cơ thúc đẩy hành động đi du lịch.
